É a personaxe central do Entroido en Manzaneda. Unha figura danzante e colorida que remite á das veciñas poboacións de Vilariño de Conso e Viana do Bolo.

O máis significativo da mázcara é o seu atavío. Leva pantalón branco con puntillas e camisa branca adornada con cintas de cores, que colgan ao longo e acompañan á mázcara nos seus bailes.

Unha mantilla floreada que cubre un dos ombros e que se ata no peito e as chocas na cintura completan a vestimenta e aportan cor e ritmo. Na cabeza levan un “pucho” ou tocado, tamén colorido; pese ao seu nome, habitualmente non se cobren a cara con máscaras ou caretas. Na man levan un bastón, tamén adornado con cintas, que utilizan nos seus bailes.

As mázcaras integran a súa característica danza no folión, xirando ao ritmo dos instrumentos deste grupo de xente e liderando a comitiva. Adoitan bailar en parellas que van en grupos dunhas dez mázcaras por folión. Un espectáculo para a vista, que contribúe a dotar do seu carácter único ao Entroido de Manzaneda.

Dentro das mázcaras, hai unha que ten entidade propia. Trátase do boi o touro. Esta presenta un disfrace distinto, formado por unha estrutura de madeira con cornos, tapada por unha colcha, dirixida por unha persoa que vai no seu interior e acompañada, xeralmente, por outra mázcara disfrazada de toureiro.

A misión deste personaxe é acompañar ao folión para arremeter contra as persoas, especialmente aquelas que, ao paso desta comitiva, non participan da festa.

Esta peculiar agrupación musical está composta por un grupo dunhas trinta ou corenta persoas que tocan bombos e tambores, así como instrumentos de labranza como gadañas ou aixadas, ás que fan soar ao ritmo da comitiva. Empréganse mesmo outros elementos, desde a gaita á corna, un instrumento utilizado polos pastores da zona.

Fronte aos folións doutros municipios lindeiros, nos de Manzaneda as mázcaras van bailando en parellas. Ademais, o bombo ou tambor tócase empregando unicamente unha maza.

Encabeza o grupo unha persoa a modo de embaixadora e directora do folión, xa que se encarga de abrir paso e de solicitar o acceso a outras localidades, para o que habitualmente declama un breve texto.

Os folións poden ser considerados como unha embaixada musical entre poboacións. Desde semanas antes do comezo oficial do Carnaval, as localidades de Manzaneda vense percorridas de noite por distintos folións que fan ronda polas casas ou por outras poboacións, compartindo bebida e comida.

As foliadas entroncan coa tradición de representacións burlescas que acompaña ao carnaval en distintas rexións arredor do mundo. É unha especie de teatro de rúa no que se intercambian versos e disputas, historias relacionadas coa actualidade, sexa local, nacional ou internacional, en clave satírica.

Nesta celebración, unha persoa encárgase do traballo de narración ou presentación, acollendo ao público, dando paso a cada peza e encargándose da despedida. Estas pezas son exposicións en verso nas que cada persoa ou grupo participante fai humor a partir de temas de interese. A despedida é especialmente importante, ao incluír a petición de desculpas por se alguén se sentiu ofendido ou ofendida.

As foliadas van acompañadas dos folións e as mázcaras. Na actualidade, poden incluír tamén batallas de fariña ao peche.

Previo ao propio período do carnaval, e seguindo a tradición doutros municipios en Galicia, Manzaneda celebra o Xoves de Compadres e o de Comadres.

O primeiro, 16 días antes do Sábado de Entroido, é o Xoves de Compadres, cando tradicionalmente as mulleres da localidade elaboraban e colgaban ao lardeiro. Este boneco de palla vestíase con roupas dos homes da vila, que estes intentaban baixar, enfrontándose ás súas veciñas en batallas de fariña.

Sete días máis tarde chega a quenda para o cambio de sexos: celébrase o Xoves de Comadres, cando son os varóns quen deben preparar e colgar á lardeira fronte ás mulleres, que son as que “atacan” aos homes da poboación armadas de fariña.

Estas tradicións mantivéronse con pequenos cambios. As figuras de lardeiro e lardeira seguen presidindo o Entroido desde as súas posicións na vila ata o peche do mesmo.